“Przemoc symboliczna: granica między sporem politycznym a prawnym”
- trzecie seminarium z cyklu: “Jak nazywa się świat, w którym żyjemy?”
CBZ, 9 grudnia 2024, Poznań, Aula Lubrańskiego, UAM, godz. 10.15
Wprowadzenie
Dwie dekady temu ukazała się książka Colina Croucha “Postdemokracja”. Postdemokracja, jak pisał Crouch, to stan, w którym w dalszym ciągu istnieją instytucje demokratyczne, ale przestają pełnić swoje dotychczasowe funkcje i stają się czymś w rodzaju alibi dla zjawisk i procesów całkowicie niedemokratycznych. Podobną diagnozę można odnaleźć w książce Frédérica Lordona Vivre sans? Institutions, police, travail, argents…z 2019 roku. Autor stwierdza, że żyjemy w świecie bez Państwa, ponieważ wszystkie instytucje zdegenerowały się: są zorientowane na obsługiwanie celów wewnętrznych i działają w całkowitym oderwaniu od celów zewnętrznych. Promocja i forsowanie najpierw idei wolności ekonomicznej, a potem „innowacji technologicznych” możliwe były dzięki wykorzystaniu środków i siły symbolicznej idei Państwa w ramach rozmaitych programów „partnerstwa publiczno-prywatnego”. Idea wolnego rynku najbardziej dotknęła świat pracy, ponieważ przybrała postać dumpingu socjalnego co doprowadziło do utraty praw społecznych wywalczonych po II wojnie światowej. Skargi tych, którzy pracują w instytucjach na „biurokrację”, „utratę sensu” czy niemożność wykonywania pracy zgodnie ze standardami, to inne przejawy postdemokracji i utraty wiary w Państwo. Instytucje zombi nie organizują już imaginarium politycznego i społecznego. Niewidzialna ręka wpływowych i możnych, o której mówił Pierre Bourdieu, pisze prawo, ekspertyzy ekonomiczne, tworzy tzw. innowacje technologiczne, zakłada think tanki i prywatne instytuty badawcze. Pozapaństwowe podmioty były najpierw rywalem, a dziś już są alternatywą dla Państwa. Naszym zamierzeniem jest wyjście poza ogólnikowe diagnozy kryzysu i zastanowienie się nad socjogenezą i historią przejawów słabnięcia Państwa. Podczas dyskusji będziemy mogli wysłuchać głosy pokazująe przykłady degradacji fundamentalnych dla demokracji idei - interes publiczny, suwerenność, bezstronność i praworządność.
Resumé
Il y a deux décennies, le livre de Colin Crouch, «Post-démocratie», a été publié. Une post-démocratie, comme l’écrit Crouch, est une situation dans laquelle des institutions démocratiques existent, mais elles cessent de remplir leurs fonctions antérieures et deviennent plutôt une sorte d’alibi pour les phénomènes et les processus non démocratiques. Un diagnostic similaire se retrouve dans le livre «Vivre sans? Institutions, police, travail, argents…» de Frédéric Lordon de 2019. L’auteur conclut que nous vivons dans un monde sans État parce que toutes les institutions ont dégénéré : elles sont orientées vers des objectifs internes et vivent complètement détachées des finalités externes. La promotion et l’imposition d’abord de l'idée de liberté économique, puis des « innovations technologiques » ont été possibles grâce à l’utilisation des moyens et du pouvoir symbolique de l’idée d’État dans le cadre de divers programmes de « partenariat public-privé ». L’idée du libre marché a le plus affecté le monde du travail car elle a pris la forme d’un dumping social, qui a conduit à la perte des droits sociaux acquis après la Seconde Guerre mondiale. Les plaintes de ceux qui travaillent dans les institutions sur la « bureaucratie », le « manque de sens » et l’incapacité à faire leur travail selon les normes sont d’autres manifestations d’une post-démocratie.Les institutions zombies n’organisent plus un imaginaire politique et social. La main invisible des puissants, dont parlait Pierre Bourdieu, écrit la loi, des expertises économiques et crée ce qu'on appelle innovations technologiques, des think tanks et des instituts de recherche privés. Les entités non étatiques étaient autrefois des rivales, et aujourd’hui elles sont une alternative à l’État. L’objectif de notre discussion est d’aller au-delà des vagues diagnostics de crise et de réfléchir sur la sociogenèse et l’histoire de l’affaiblissement de l’État.Au cours de la discussion, nous pourrons entendre trois voix montrant des exemples de dégradation d’idées fondamentales pour la démocratie - l’intérêt public, la souveraineté, l’impartialité et l’État de droit.
“Kontekst społeczno-prawny pracy domowej”
- drugie seminarium z cyklu: “Jak nazywa się świat, w którym żyjemy?”,
inspirowane książkami Alizee Delpierre:
“Servir les riches: les domestique chez les grandes fortunes”, “Les domesticités”.
CBZ, 13 czerwca 2024, spotkanie online, godz. 11.00
Alizée DELPIERRE est sociologue, chercheuse au CNRS au laboratoire Printemps (UVSQ/CNRS), spécialiste des domesticités, de l'exploitation au travail et des grandes fortunes. Elle est notamment l'autrice de Servir les riches (" L'Envers des faits ", La Découverte, 2022), de Les domesticités (" Repères ", La Découverte, 2023) et a co-dirigé l'ouvrage collectif Les femmes de ménage dans l'intimité du domicile (Téraèdre, 2023). Depuis plusieurs années, elle co-dirige le séminaire " DomesticitéS " (Printemps/Irisso) dédié à la réflexion des enjeux autour du travail domestique. Ses recherches ont aussi porté sur les politiques publiques de retour à l'emploi à l'ère de la numérisation du service public, dans le cadre d'une comparaison à l'échelle de l'Europe.
Wprowadzenie
Derrière les façades de luxueux immeubles parisiens, les immenses grilles de châteaux, les baies vitrées de vastes villas de la Côte d'Azur, se cache un personnel invisible mais présent quotidiennement au service des grandes fortunes. Gouvernantes, majordomes, femmes de chambre et de ménage, lingères, nannies, cuisiniers ou chauffeurs travaillent du matin au soir, et souvent la nuit, pour satisfaire les besoins et désirs des millionnaires qui les emploient à leur domicile.
En s'appuyant sur une enquête immersive de plusieurs années, ce livre lève le voile sur les relations quotidiennes entre ceux qui servent et ceux qui sont servis. Ce faisant, il éclaire les ressorts d'une cohabitation socialement improbable, faite de domination et de résistances. Elle-même prise dans ces relations, en travaillant un temps comme domestique, Alizée Delpierre montre comment une certaine " exploitation dorée " peut faire rêver des femmes et des hommes qui y voient une réelle opportunité d'ascension sociale. Du côté des grandes fortunes, déléguer toutes les tâches ingrates demeure essentiel pour consolider leur pouvoir et jouir à plein de leur capital. Elles sont prêtes à tout pour fidéliser leurs domestiques et conserver ce privilège de classe, pour le meilleur comme pour le pire.
“Konstytucja w kulturze Zachodu. Czy już państwo autorytarne?”
- pierwsze seminarium z cyklu: “Jak nazywa się świat, w którym żyjemy?”,
inspirowane książką Lauréline Fontaine, “La Constitution maltraitée”.
CBZ, 28 listopada 2023, Poznań, Aula Lubrańskiego, UAM, godz. 11.00
Lauréline FONTAINE jest prawniczką, konstytucjonalistką; badaczką na Uniwersytecie Paryskim 1 Panthéon-Sorbonne. Autorka książki: “La Constitution maltraitée”, z przedmową prof. Alain Supiot; wyd. 2023.
Wprowadzenie
Konstytucja « źle traktowana » przez samych sędziów sądów konstytucyjnych – przestaje być projektem socjalnym, przesuwając demokracje liberalne w kierunku państw autorytarnych. Lauréline Fontaine, francuska konstytucjonalistka, analizując kondycję prawną Rady Konstytucyjnej we Francji, przygląda się wymaganiom stawianym sędziom prawa, mającym stanowić gwarancję demokratycznego państwa prawa. Paralelnie do pytań formułowanych przez Lauréline Fontaine względem les sages de rue Montpensier (mędrców – członków franc. RK), można zapytać o poziom niezależności, integralności, tożsamości polskich sędziów TK od początku jego istnienia i zastanowić nad ich wkładem w osiąganie równowagi między społeczeństwem a różnymi grupami i urzeczywistnianiem konstytucyjnej zasady sprawiedliwości, czyli de facto w dużej części prawa pracy. Czy problem intelektualnego ubóstwa sędziów konstytucyjnych jest także udziałem polskich „mędrców”? Czy o prawie, które “stanowią”, na pewno nie możemy powiedzieć, że „odbija” tanią sprawiedliwość (justice au rabais)? Jaki jest stopień krytycznego podejścia polskiej nauki prawa, spośród której do sądów konstytucyjnych także się rekrutuje?
Na to pytanie podczas pierwszego seminarium z cyklu ”Jak nazywa się świat, w którym żyjemy”, będziemy szukali odpowiedzi z prof. Lauréline Fontaine, autorką książki: Konstytucja źle traktowana, ze wstępem prof. Alain Supiot.
Resumé
Pilier de la Ve République, le texte constitutionnel n’en est pas moins maltraité en permanence – et ce, par l’organe même censé en être le garant.
Si l’on évoque souvent la désaffection des Français à l’égard du politique, ce constat n’aboutit que rarement à une critique exigeante des institutions qui alimentent cette dynamique. C’est ce avec quoi Lauréline Fontaine entend rompre, en jetant une lumière crue sur la réalité de la justice constitutionnelle sous la Ve République. Au terme d’une enquête approfondie, elle pose un diagnostic accablant : loin d’être une véritable cour constitutionnelle, le Conseil constitutionnel demeure une instance essentiellement politique. Il ne constitue pas un « contre-pouvoir essentiel », mais une anomalie démocratique.
Au fil d’une réflexion solidement argumentée tant en fait qu’en droit, Lauréline Fontaine défait un à un les mythes qui entourent « les sages de la rue de Montpensier ». Pointant notamment l’absence d’une procédure contradictoire et de garde-fous qui les préservent des conflits d’intérêt, elle démontre que la manière dont la justice constitutionnelle est rendue en France est absolument incompatible avec les principes élémentaires de la démocratie et de l’État de droit.
Titre: Quel est l'avenir de l'État ?
Le 28 novembre 2023, dans le cadre de l'Institut d'Études Avancées de Poznan, s'est déroulée une session du Séminaire « Comment nommer le Monde dans lequel nous vivons ? », intitulée « L’autoritarisme : usages et abus politiques contre les approches analytiques ». Les organisatrices, mesdames les Professeurs Małgorzata Jacyno et Anna Musiała avaient l'honneur d'accueillir à Poznan, madame la Professeure Lauréline Fontaine, autrice de l'ouvrage « La Constitution maltraitée ».
Le texte de l’intervention de Madame La Prof. Lauréline Fontaine à Poznan, le 28 novembre 20023.
Bloki tematyczne realizowane od roku 2023/24:
1. Autorytaryzm: użycia i nadużycia polityczne a podejście analityczne
Świat społeczny, jak pisał Pierre Bourdieu, to walki i rywalizacje o definiowanie i nazywanie rzeczywistości. W ramach tego bloku spotkań będziemy się zastanawiać nad tym, jakie procesy i zjawiska są według współczesnych badaczy uznawane za symptomatyczne dla aktualnego systemu, w którym - jak twierdzą niektórzy badacze - wojna i pokój są nie do odróżnienia. Podczas naszych seminariów odniesiemy się do następujących pytań:
• Co jest istotą systemu autorytarnego?
• Jakie przeobrażenia w organizacji państwa demokracji liberalnej świadczą o rodzącym się państwie autorytarnym?
• Jakim kwestiom - prawnym czy społecznym - przypisuje się rozstrzygające znaczenie w diagnozach autorytaryzmu?
• Jak jest rozumiany autorytaryzm w kulturze prawnej Europy Zachodniej i Europy Wschodniej?
• Czym różni się liberalizm od neoliberalizmu?
• Dlaczego w polskiej debacie utożsamia się tradycję liberalizmu z neoliberalizmem i jakie są tego konsekwencje?
2. Nowy duch kapitalizmu w stosunkach prawnych
Blok poświęcony rożnym formom przemocy symbolicznej wykorzystywanym w stosunkach prawnych i ich legitymizacji prawnej oraz ideologicznej. W latach pięćdziesiątych XX wieku rozpoczęła się na Zachodzie dyskusja nad tym, czym się różni podmiotowość pracownika od podmiotowości obywatela. W ramach tego bloku będziemy zajmować się następującymi problemami:
• Czy obywatelem jest się dopiero po wyjściu z pracy?
• Czy pracownik może być „we władzy” pracodawcy i co to oznacza dla całokształtu stosunków pracy?
• W jakich warunkach historycznych kształtował się duch praw społecznych?
• Co duch prawa mówi o różnicy między przemocą symboliczną i przemocą fizyczną?
• Jak zmieniały się strategie zarządzania pracownikami w przedsiębiorstwach prywatnych i instytucjach publicznych w XX wieku?
• Jak kapitalizm przenika i formuje/deformuje prawne fundamenty ładu społeczno-gospodarczego
i jak wpływa na utrwalone stosunki społeczne, np. rodzinne?
3. Od społeczeństw klasy średniej do „populacji dryfującej” (population flottante)?
Globalny prestiż Europy był identyfikowany z dobrobytem dla większości, tymczasem ostatnia dekada upłynęła pod znakiem diagnozy o zanikaniu klasy średniej na Zachodzie. Jak utrzymują niektórzy autorzy, klasa średnia stała się zbędnym elementem systemu, a globalne transformacje wymagają lokalnych adaptacji. Podczas pandemii spopularyzowano ideę uniwersalnego dochodu podstawowego jako remedium na aktualne i przyszłe kryzysy. Ten blok seminariów będzie poświęcony następującym kwestiom:
• Les passions tristes, czyli polityka afektów w czasach kryzysu.
• Państwo dobrobytu (État-providence, État social, welfare state) jako fenomen historyczny.
• Co to jest „dobrobyt” i jakie obowiązki ta idea kreuje wobec państwa i stron stosunku pracy?
• Jakie zmiany ustroju pracy i porządku społecznego implikuje projekt uniwersalnego dochodu podstawowego?
• Jaka jest socjogeneza uniwersalnego dochodu podstawowego?
• Dlaczego projekt uniwersalnego dochodu podstawowego jest przedmiotem krytyki w Europie Zachodniej, podczas gdy w Europie Wschodniej uchodzi za postulat progresywny?
4. Wymiana, cyrkulacja, transfer, kontrabanda i dominacja, czyli nauka w czasach globalnych transformacji
Wiele instytucji deklaruje misję popularyzacji wiedzy naukowej, a w debacie publicznej często się słyszy, że wiedza jest dobrem wspólnym. W badaniach nad wytwarzaniem wiedzy zaszła zmiana: analogie między Akademią i religią zastąpiły dziś analizy pokazujące wiedzę naukową jako część ekonomii niematerialnej. Marka, renta z koneksji, influencerzy, brokerzy narracji, zyskowność, inwestycje, przedsiębiorczość, zyski, globalne i lokalne systemy nadawania wartości twórczości oraz kontrola cyrkulacji idei to pojęcia, za pomocą których bada się to, jak jest wytwarzana i kapitalizowana wiedza. Ten blok spotkań jest poświęcony następującym pytaniom:
• Jak kształtowała się idea wolności akademickiej?
• Kto dziś wytwarza wiedzę, a kto i jak ją kapitalizuje?
• Czym się różnią elity centrum (państwowe, intelektualne, finansowe) od elit peryferyjnych?
• Jaką rolę pełnią think tanki w cyrkulacji idei i tematów debat publicznych?
• Na czym polega apolityczność w sprawowaniu funkcji państwowych i tworzeniu ładu ustrojowego w państwie?
